Kraljevina Španjolska

U Španjolskoj je još od restauracije monarhije (1876.) pa sve do kraja autoritativnog režima premijera Prima de Rivere (1923-30) prevladavao sustav izmjenjivanja na vlasti liberala i konzervativaca, s izrazito oligarhijskom, centralističkom i slabo sklonom prihvaćanju modernizacije i društvenih promjena. U tom razdoblju dolazi i do jačanja regionalizama, ili ispravnije rečeno ''novih nacionalizama''. Katalonski se regionalizam nije bavio jezičnim pitanjem do potkraj 1880-ih, a sam je jezik mjerodavno standardiziran tek u 20.st. Razvoj baskijskog nacionalizma zaostao je tridesetak godina za katalonskim pokretom, iako je ideološko skretanje baskijskog autonomizma od obrane ili restauracije drevnih feudalnih povlastica prema jezično-rasnim argumentima bilo naglo. Krajem 19.st. izmišljeno je i baskijsko ime zemlje (Euskadi) koje do tada nije postojalo. Andaluzijski regionalizam, pak, nije imao kontinuiranu povijest sve do dvadesetih godina 20.st. kada je pojam andaluzijskog identiteta neumorno poticao u svojim djelima publicist Blas Infante. Nasuprot njih, Kastilijanski je identitet slabo izražen jer čini se da većina Kastilijanaca identificira s pojmom Španjolaca.

 Država je 1930. bila na rubu građanskog rata. Međutim, kralj Alfonso XIII je abdicirao, a u zatim su 1931. dolazi i do proglašenja republike. Drugi puta u povijesti države. Povijest kratkotrajne Druge republike se može odvojiti na 4 različite faze: Privremena vlada, vlade lijevih republikanaca i socijalista, konzervativna vlada radikalnih republikanaca i rimokatolika koja je bila prekinuta revolucijom u listopadu 1934. i završena izbornom pobjedom Narodnog fronta u veljači 1936. Sve one su jednostavno imale previše istovremenih pitanja (agrarna reforma na jugu Španjolske, regionalna organizacija zemlje, odnosi crkva-država, vojna reforma, socijalno pitanje) koje nisu mogli riješiti.

Vlast Narodne fronte je prekinuo krvavi građanski rat između republikanskih (separatisti, socijalisti, anarhisti i komunisti) protiv konzervativnih snaga (stari monarhisti, falange, karlistički ultraši, Crkva), a konačan ishod je bilo uspostavljanje autoritativnog režima pod vodstvom Franca (vl.1939-1975).Trogodišnje međusobne pokolje pratila je i suprotstavljena retorika sukobljenih strana: republikanci su širili propagandu da se bore za demokraciju i slobodu protiv tiranije, represija i fašizma, dok su Francove pristaše predstavljale sukob kao borbu između komunističkih horda i kršćanske civilizacije, odnosno kao borbu protiv ateističke revolucije koja je uništavala tradicionalne vrijednosti.  Francov režim, pored hapšenja i progona, krvavo obračunao s poraženim republikancima. Katolička crkva, koja je tijekom rata pretrpjela velike ljudske gubitke, odobravala je poteze Franca, ''novog čovjeka Božje providnosti'', smatrajući da su represije novi Križarski rat u korist vjere. Iako je režim imao brojna obilježja fašista: jednu stranku, mučenike, simbole, težnje prema kulturnoj čistoći, korporativizam, policijsku državu i konzervativizam itd., Ipak, ono nije prihvatilo elemente rasizma, ni korištenje stranke kao instrumenta za okupljanje masa ili agresivnu vanjsku politiku,  a ni Falanga nije imala paralelne strukture.